O emocjach i depresji w ciąży

Zmiany

Wraz z pojawieniem się pozytywnego testu ciążowego pojawia się szereg zmian: zmienia się ciało kobiety, zmienia się rytm życia, aktywność zawodowa, fizyczna. Zmieniają się relacje z bliskimi. Niewidoczny jeszcze nowy człowiek zaczyna rozpychać się malutkimi łokciami w życiu kobiety: robi dla siebie miejsce w jej ciele, w jej życiu, w jej relacjach z innymi. Rozmowy wypełnione są treściami związanymi z dzieckiem: jakie będzie, co się będzie musiało zmienić, na co wydawać pieniądze, a na czym oszczędzać. I te komentarze wzbudzające rozbawienie zmieszane ze skrywanym niepokojem: „Pewnie się bardzo cieszysz!”,„Wyśpij się, póki możesz”, „Przez pięć dni po porodzie nie mogłam siedzieć jak człowiek.”

Kobieta czuje przez skórę, że nadchodzi zmiana. Codzienne wychodzenie do pracy, piątkowe świętowanie weekendu we dwoje, wakacyjne wycieczki, własna działalność gospodarcza, która właśnie porządnie się rozkręca, z trudem wypracowany rozmiar 38. To wszystko się zmieni. Jakby jakaś potężna siła miała zatrzymać kulę ziemską, która dotychczas bardzo zadowolona wiodła sobie życie obracając się wokół własnej osi. Przyszła matka zaczyna się kręcić dokoła nowego słońca: rosnącego w niej dziecka. Comiesięczne wizyty kontrolne w lekarza, poczesywanie Internetu w poszukiwaniu informacji o powikłaniach w ciąży, planowanie pokoju dla dziecka, odkładanie kasy na wózek. Ekscytacja wymieszana z niepokojem.

Reklama

Straty

Ciąża to potężna zmiana życiowa, a właściwie cała konstelacja zmian, z którą kryje się szereg strat niemożliwych do uniknięcia. Część utraconych obszarów uda się odzyskać: powrót do pracy będzie możliwy, może uda się odzyskać rozmiar 38. Ale dawna beztroska przepadnie bezpowrotnie. Pojawi się milion decyzji, które będzie trzeba podjąć, setki nowych umiejętności, które trzeba będzie opanować. Zniknie dotychczasowe w miarę wygodne życie i spokój ducha. Poród, zmęczenie, zrywanie się w nocy do karmienia albo gdy zapłacze. Tygodnie, miesiące, lata, gdy trzeba będzie odłożyć swoje potrzeby na drugi.

Złość, niepokój, smutek

Wyidealizowane wyobrażenia cudownego pachnącego maluszka mogą przelewać się przez głowę na przemian z obrazami nadciągających trudności. Niepewność, na myśl o tym, jak opieka nad dzieckiem jest nieprzewidywalna. Niezadowolenie, że największy ciężar zmian będzie spoczywał na barkach kobiety, a nie jej partnera. Cenę za dziecko zapłaci bólem swojego ciała. I złość na tę nieszczęsną przerwę w pracy, którą potem będzie musiała nadrabiać, podczas gdy inni będą nadal robić karierę! Strach, złość, smutek to naturalne i zdrowe reakcje, które pomagają zmierzyć się z zmianami i stopniowo się do nich adoptować.

Mieszanina trudnych uczuć pojawia się u wszystkich, także u kobiet, których ciąża była planowana, oczekiwana. Można bardzo chcieć potomstwa i płakać z powodu utraty niezależności. Serce jest w stanie pomieścić miłość do dziecka i rozczarowanie, że przy okazji tyle się traci.

Wsparcie

Proces radzenia sobie z i tak trudną sytuacją jeszcze bardziej komplikuje się, jeśli ciąża była nieplanowana, niechciana. Trudne uczucia są bardziej intensywne, nasilają się konflikty wewnętrzne. Bardzo potrzeba wtedy wsparcia i opieki bliskich. Większość kobiet poszukuje wspierającego towarzystwa w trudnych okolicznościach życiowych. Gdy zachodzą w ciążę, to odruchowo poszukują innych kobiet, które albo są już w ciąży, albo urodziły niedawno dziecko. Ta właściwość kobiecej natury skłania młodą matkę do aktywnego poszukiwania osób, które otoczą ją opieką i zrozumieniem. Ten mechanizm chroni zdrowie psychiczne kobiety w obliczu potężnych zmian.

Kobiety rzadko otwarcie rozmawiają o tym, że nie planowały ciąży, że ciąża jest niechciana. Najczęściej milczą, przeżywając z tego powodu poczucie winy. Wstydzą się swojej niechęci do dziecka. Trudno im sobie wyobrazić, jak wiele osób ma podobne doświadczenia… Ile to łez złości i rozczarowania wylało się nad dwoma kreskami testu ciążowego… Ileż to kobiet czekało tygodniami, aż im bezsilny gniew minie, żeby poinformować bliskich, że rodzina się powiększy… Jeśli na świat przychodziłyby wyłącznie dzieci chciane i planowane, to ziemia zaludniona byłaby tak słabo, jak Syberia!

Ulgę przynosi rozmowa, podczas której można na głos wypowiedzieć coś, co tak bardzo obciąża. Nie zawsze uda się znaleźć w najbliższym otoczeniu osobę, z którą można otwarcie na ten temat rozmawiać i pomocne jest skorzystanie ze wsparcia specjalisty. Jedna z pacjentek opowiadała mi o tym, jak podczas towarzyskiego spotkania kilka kobiet w ciąży z dużą otwartością wymieniało się doświadczeniami ze swoich spotkań z psychologami. Słuchając jej wspominałam w duchu czasy, gdy korzystanie z pomocy psychologicznej było tematem tabu.
Kiedy warto sięgnąć po pomoc?

Ponad 40% chorych na depresję matek widzi u siebie objawy depresji, mimo to nie podejrzewa u siebie tej choroby i nie szuka pomocy (1).

Oto okoliczności zwiększające ryzyko wystąpienia depresji– w takich sytuacjach warto skorzystać ze wsparcia w czasie ciąży(3):
• nieplanowana lub niechciana ciąża
• brak wsparcia społecznego
• doświadczanie różnych form przemocy: ze strony partnera w aktualnym związku, fizyczne lub seksualne wykorzystywanie w przeszłości
• stresujące wydarzenia życiowe, np. przeprowadzka, utrata pracy, śmierć bliskiej osoby, rozpad związku
• powikłania podczas ciąży
• wcześniejsze epizody depresji – problem szczególnie dotyka kobiet, które z powodzeniem leczyły się farmakologicznie, ale przestały brać leki po zajściu w ciążę (4).

Wymieniając czynniki ryzyka nie sposób pominąć pandemii. Kolejne fale i związane z nimi ograniczenia w kontaktach społecznych sprawiały, że naturalne formy wsparcia były niedostępne dla kobiet w ciąży. Nie było możliwości swobodnego kontaktu z rodziną, przyjaciółmi, a dostęp do opieki medycznej był ograniczony. Liczba kobiet zmagających się z depresją poporodową znacznie zwiększyła się w czasie epidemii(5)

Trzy źródła wsparcia

Wsparcie dostępne w otoczeniu, z którego w naturalny sposób możesz korzystać to rodzina, przyjaciele, znajomi. Niepokojąca jest rezygnacja kobiety z poszukiwań towarzystwa innych osób w podobnej sytuacji, izolowanie się od znajomych i przyjaciół.

Szukaj siostrzanych dusz, z którymi możesz otwarcie rozmawiać o tym, co przeżywasz.

Czas ciąży sprzyja psychoterapii i korzystaniu ze wsparcia psychologicznego. Jest to okres, gdy kobieta ma większy dostęp do doświadczanych konfliktów wewnętrznych i do towarzyszących im emocji. Proces terapeutyczny jest bardziej efektywny, pożądane zmiany zachodzą szybciej (6). Także po porodzie nawet krótkoterminowa opieka psychoterapeutyczna poprawia zdrowie psychiczne młodej matki (2).
Sięgnij po pomoc psychologa lub psychoterapeuty.

I na koniec wsparcie życzliwej, nieoceniającej specjalistki w zakresie opieki okołoporodowej. Warto poszukać osoby, która daje profesjonalne wsparcie w tych obszarach ciąży i opieki nad dzieckiem, które są dla ciebie ważne. Dla jednych będzie to edukacja w kameralnej szkole rodzenia prowadzonej przez życzliwą położną, dla innych poród w intymnej atmosferze z doulą albo pomoc w karmieniu piersią ze strony troskliwej doradczyni laktacyjnej. Szukaj dla siebie zaangażowanych i nieoceniających profesjonalistów.

Autorka: dr n. o zdr. Agnieszka Pietkiewicz psycholog i psychoterapeutka, prowadzi praktykę w Gdańsku www.gdanskipsycholog.pl

Piśmiennictwo:
1. Fejfer-Szpytko J, Włodarczyk J, Trąbińska-Haduch M. Rozpoznanie sytuacji matek małych dzieci w temacie depresji poporodowej i zaburzeń nastroju. Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka 2016: 15(3): 91-116.
2. Chrzan-Dętkoś M, Pietkiewicz A, Żołnowska J, Pizuńska D. Program opieki psychologiczno-laktacyjnej „Macierzyństwo krok po kroku” jako przykład profilaktyki, diagnostyki i leczenia depresji w okresie okołoporodowym. Psychiatr. Pol. 2020; 54(3): 613–629
3. US Preventive Services Task Force. Interventions to Prevent Perinatal Depression: US Preventive Services Task Force Recommendation Statement. JAMA. 2019;321(6):580–587. doi:10.1001/jama.2019.0007
4. Urban-Kowalczyk M, Leczenie objawów depresyjnych u kobiet w ciąży – opcje terapeutyczne. Psychiatria po Dyplomie 2017, 14(1): 23-28.
5. Niepublikowane dane z badań prowadzonych w latach 2019-2021 w Instytucie Psychologii UG w ramach projektu „Przystanek Mama”, realizowanego na podstawie zawartej z Ministerstwem Zdrowia umowy o dofinansowanie projektu nr POWR.05.01.00-00-0023/18 w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020 współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego.
6. Müldner-Nieckowski Ł, Cyranka K, Smiatek-Mazgaj B, Mielimąka M, Sobański JA, Rutkowski K, Psychoterapia ciężarnych kobiet cierpiących na zaburzenia psychiczne. Psychiatr. Pol. 2015; 49(1):49–56. doi: 10.12740/PP/31493

Artykuł powstał przy wsparciu: